Balıkesir’in Ayvalık ilçesi ile Cunda Adası arasında bulunan ve ‘nitelikli doğal koruma alanı’ olan Tavuk Adası’nın işinsanı Dikran Masis tarafından ‘turizm’ bahanesiyle ranta açılmasına karşı görülen davada bilirkişi raporu açıklandı. Bilirkişi heyeti, Masis’in projesinin ‘kamu yararına aykırı olduğu’ sonucuna vardı ve ‘olumsuz’ görüş sundu.
‘Turizm’ yağması
BirGün'den Uğur Şahin'in haberine göre, Ayvalık Adaları Tabiat Parkı içerisindeki Tavuk Adası, 17 dönüm büyüklüğe sahip. Adanın 14 dönümü, işinsanı Masis’e ait.
Geri kalan üç dönümlük kısım ise Maliye Bakanlığı mülkiyetinde Kültür ve Turizm Bakanlığı’na tahsisliyken Masis’in şirketine 49 yıllığına kiralandı.
Kiralanan bu bölümde, harabe haldeki Aziz Yahya (Ionnes Prodromos) Manastırı bulunuyor. ‘Emlak kralı’ Dikran Masis’in Eskidji adlı şirketi, 15’inci yüzyıldan kalan ve kültür miras niteliğindeki bu manastırı, yeniden inşa etmek için 28 Temmuz 2020 tarihinde Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’ndan izin aldı. Şirket, manastırı müzeye çevireceğini belirtse de aslında adaya ‘günübirlik turistik işletme’ kurmayı amaçlıyor.
Adada tahribat
Masis’in ‘konsept proje’ diye tanımladığı ve içerisinde restoran, kafe, seyir terasları ile ticari işletmeleri de barından projenin inşaatına 10 Nisan 2022’de başlandı. Tarihi kalıntılarla dolu adaya, ağır iş makinaları sokulurken hafriyat malzemeleriyle kıyıya dolgu yapıldı ve kıyı kenar çizgisi değiştirildi.
Ayvalık Koruma Girişimi, inşaat başladıktan sonra 18 Nisan 2022 tarihinde yapı ruhsatlarını veren Ayvalık Belediyesi’ne dava açtı. Koruma Kurulu’nun projeye onay veren kararı da 3 Ağustos 2022’de yargıya taşındı. Kültür ve Turizm Bakanlığı’na karşı açılan davada, Balıkesir 2. İdare Mahkemesi, keşif yapılmasına karar verdi.
Adada 7 Aralık 2022’deki keşfin ardından heyet, projenin kamu yararına aykırı olduğunu vurgulandığı görüşünü mahkemeye sundu. Üç uzman tarafından hazırlanan raporda, öne çıkan görüşler şöyle:
Keşif yapıldığında adanın kuzeyindeki taş iskelenin yerinde olmadığı, iş makinaları da kullanılarak demir ızgaraların arasında dolgu yapılarak alanın genişletildiği tespit edilmiştir.
Yapılan incelemelerde uygulama projesi ile kazıda açığa çıkarılan mekânlar arasında farklılıklar tespit edilmiştir. İhtiyaca göre mekân ölçüleri değiştirilmiştir. Kuzey iskelenin bulunduğu alanda manastırın orijinali ile ilgisi olmayacak şekilde telafisi imkânsız dolgu çalışmaları yapılmaktadır.
Manastır en güncel yeniden inşa önerisinde aslında tarihte hiç var olmadığı tuhaf ve eklektik bir haliyle projelendirilmiştir. Manastırın ne eski inşa malzemeleri artık yerinde mevcuttur ne de mevcut nüfusun hafızasında bütün haliyle yer etmiş sembolik bir yapıdır. Uygulamaya geçilirse yetersiz bir kopyadan öteye gidilmeyecektir.
Adanın kuzey tarafından dolgu ve adanın genelinde tesviyeler ile adanın tabi hali bozulmuş, telafisi mümkün olmayan fiziki değişiklikler yapılmıştır. Tavuk Adası’nda yapılmakta olan mevcut uygulamaya kıyı, iskele ve deniz alanları da dahil edilmiştir. Mevcut proje bu haliyle kamu yararına değildir.
'Rapor haklılığımızı ortaya koydu'
Ayvalık Koruma Girişimi’nin avukatlarından yapılan açıklamada, projenin ayrıcalıklı zenginler için “hayal adası” olarak tasarlandığına dikkat çekildi:
“Proje sahibi Masis, manastırın kalıntıları üzerine bir manastır yaparak, yani tıpkı Topçu Kışlası örneğinde olduğu gibi artık var olmayan bir kültürel varlığı yeniden inşa adı altında rant için inşa ederek, adayı günübirlik turizme açmak niyetinde. Bu proje yapıldığı takdirde bırakın Ayvalık’ın UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi’ne girmesini, geçici listeden dahi çıkarılma tehlikesi var. Keşif sırasında ada doğasının yok edildiğini gördük. Bilirkişi raporu, haklılığımızı ortaya koymuştur.”
Adada hâlâ inşaatın devam ettiğini aktaran avukatlar, mahkemenin derhal “yürütmeyi durdurma kararı” vermesi gerektiğine vurgu yaptı.
‘Cazibe alanı yaratacağız’
İşinsanı Masis’in Tavuk Adası turizm projesi için 200 milyon TL “yatırım” yapmayı planladığı bildirilmişti. Adaya para verilerek çıkılacağını aktaran Masis, şu açıklamayı yapmıştı:
“Biz burayı estetik hale getirerek yeni bir ekonomik değer sunmak niyetindeyiz. Tavuk Adası’nı her yerinde sanat ve estetik olan, insanların ayak bastığında bambaşka bir dünyaya geldiklerini hissettikleri bir cazibe merkezi haline getireceğiz. Tavuk Adası üzerinde ayrı bir alanda yer alacak olan plaj alanı denize girme imkânı sunacak.”
Masis geçen aylarda Hürriyet’e yaptığı açıklamada da şunları dile getirmişti:
“Tavuk Adası hayattan keyif aldıracak nostaljik bir destinasyon olacak. Tavuk Adası Türkiye’nin tanıtımına katkı yapacak.”
CHP’li Ayvalık Belediyesi, bu projeye ruhsat vermişti.