Grönland, ABD Başkanı Donald Trump'ın Ada'nın “kontrolünü ele geçirmeye” yönelik ısrarlı açıklamalarının ardından tırmanan jeopolitik gerilimlerin ortasında yarın genel seçime gidiyor.
Dünyanın en büyük adası Grönland, iklim krizinin etkisiyle buzların erimesi ve yeni ticaret yollarının açılması nedeniyle giderek daha önemli hale gelen Arktik bölgesinde merkezi konuma sahip.
Zengin yer altı rezervleri bulunan Grönland'ın, hem ABD'ye yakınlığı hem de kilit deniz yolları üzerindeki konumu, Washington için özellikle Rusya ve Çin ile artan rekabet bağlamında “stratejik avantaj” olarak görülüyor.
Trump, 23 Aralık'ta Truth Social hesabından yaptığı paylaşımda, Grönland'ın ABD'nin kontrolünde olması gerektiğine ilişkin söylemini yineleyerek, Ada'nın mülkiyeti ve kontrolüne sahip bulunmanın “mutlak zorunluluk” olduğunu savundu.
Grönland Başbakanı Mute Bourup Egede ise Grönland'ın “satılık olmadığını” vurguladı.
Trump, ABD Kongresinde 5 Mart'ta yaptığı konuşmada “Grönland'a ulusal güvenlik ve hatta uluslararası güvenlik için ihtiyacımız var. Sanırım öyle ya da böyle bunu elde edeceğiz. Bunu elde edip sizi güvende tutacağız.” ifadelerini kullandı.
Bunun ardından Egede, “Biz Amerikalı ya da Danimarkalı olmak istemiyoruz, biz Grönlandlıyız. Amerikalıların ve liderlerinin bunu anlaması gerekiyor.” dedi.
– Trump, Grönland'ı neden istiyor?
Grönland'a ilgisini gizlemeyen ABD, özellikle Soğuk Savaş döneminde Ada'ya önemli yatırımlar yaptı ve Thule Hava Üssü'nü kurarak bölgedeki varlığını güçlendirdi.
Üssün stratejik konumu, ABD'nin Kuzey Kutbu'ndaki ve Atlantik'teki faaliyetleri izlemesine olanak tanıyarak ulusal güvenliğini sağlamasına yardımcı oluyor.
Askeri kaygıların ötesinde, Grönland'ın mineraller, nadir toprak metalleri ve petrol rezervleri de dahil doğal kaynaklar açısından zengin olması da Ada'yı ABD için çekici kılıyor.
Ada'daki kaynakların elektronik, yenilenebilir enerji ve elektrikli araçlarda kullanılanlar başta olmak üzere ileri teknolojiler için gerekli mineraller olması dikkati çekiyor.
Grönland, önemli uranyum, altın, çinko ve diğer kritik malzeme rezervlerine sahipken ABD ise nadir toprak mineralleri konusunda Çin'e bağımlılığını azaltmak istiyor.
Trump, göreve geldiği ilk dönemde de Danimarka'dan Ada'yı satın alma isteğini dile getirmiş ancak 2019'da yaptığı bu teklifi Danimarka Başbakanı Mette Frederiksen, “saçma” olarak nitelendirerek reddetmişti.
– Seçim manzarası
Yarın yapılacak seçim, Grönland'ın 31 sandalyeli parlamentosu Inatsisartut'un yapısını belirleyecek.
Seçimin, mevcut Başbakan Egede'nin liderliğindeki Inuit Ataqatigiit (Halk Topluluğu) Partisi ile bağımsızlık yanlısı Erik Jensen liderliğindeki Siumut Partisi arasında geçmesi bekleniyor.
Son anketler, Inuit Ataqatigiit'in yüzde 31 ile önde olduğunu, Siumut'un ise yüzde 21,9 ile ikinci sırada yer aldığını gösteriyor.
Seçimde yer alan diğer partiler ise bağımsızlık yanlısı Naleraq, Danimarka sınırları içinde ekonomik kalkınmayı önceleyen Demokratlar ve Danimarka ile birliği destekleyen Atassut.
– Bağımsızlık çağrıları
2 milyon kilometrekareden fazla alanı kaplayan Ada, 2. Dünya Savaşı sırasında Almanya'nın Danimarka'yı işgali sırasında ABD'nin koruması altına girdi ve 1945'te Danimarka'ya iade edildi.
Danimarka, 1979'da Grönland'a kendi kendini yönetme hakkı verdi, 2009'da ise özerklik genişletilerek Ada, iç işlerinde bağımsız hale geldi.
Grönland, kendi yönetim organlarını oluştursa da Danimarka, Ada'nın dış politika ve savunma konularında söz hakkını sürdürmeye devam etti.
Bağımsızlık çağrıları on yıllardır Ada'nın gündeminde yer alırken genel seçimin ardından Danimarka'dan bağımsızlık için bir referandum düzenlenmesi de gündemde.
Hem yeniden seçilmesi beklenen Egede hem de seçimlere katılan partilerin çoğunluğu, Grönland'ın bağımsızlığını kazanmasını önceliyor.
Ancak ekonomik ve savunma temelli endişeler, Grönland'ın “kendi kendine yetebilme” konusunda soru işaretlerini beraberinde getiriyor.
Öyle ki Grönland'ın ekonomisi büyük ölçüde balıkçılığa ve Danimarka'dan gelen ekonomik yardımlara dayanıyor ve Ada'nın güvenliği yine Kopenhag tarafından sağlanıyor.
Ada, zengin mineral ve hidrokarbon kaynaklarına sahip olsa da çevresel kaygılar nedeniyle yeni petrol arama ve uranyum madenciliğinin yasaklanması, ekonomik kalkınmayı engelliyor.