Son 52 yıldır hiçbir insan, Ay’a gidemedi. Soğuk Savaş dönemindeki çetin ABD-Sovyetler rekabetinin bir sonucu olan Apollo görevleri, tarihte hâlâ bir ilki simgeliyor. Her ne kadar ABD ve medya organları, Apollo görevlerini bir kültür milliyetçiliğine dönüştürse de yaşananlar sadece "insanlığın başarısı" olarak tarih kitaplarında anlatılıyor.
Bundan yarım asır önce gerçekleşen Apollo 11 görevinde yeryüzünde 400 binden fazla insan çalışmıştı. Bu proje, ABD'li NASA çatısı altında olsa da aslında her milletten, her ülkeden insanın seferberliğiydi. Arkasında yer alan bilimsel ve teknolojik birikim, insanlık tarihi boyunca yaşanan gelişmelerin sonucuydu. 2000 yıl önce bazı ulusların tapındığı biricik ayak basmak, sadece uzayda değil akıllarda da bazı mesafelerin kat edilmesini sağladı. Bu görevde iki Türk bilim insanı da vardı.
Aşağıdaki iki mühendise iyi bakın, çünkü onları ilk defa görüyor olabilirsiniz: Solda Arsev Eraslan, sağda ise İsmail Akbay var. Peki kim bu adamlar, dahası NASA’da ne işleri var?
Herhâlde bugün, yolda dedeniz yaşında birisi karşınıza çıkıp “Ben NASA’nın Apollo 11 görevinde kullandığı yazılımları geliştirdim.” dese çok ciddiye almazsınız. Ancak o kişi Arsev Eraslan ise inanmanızda fayda var. Babası, Türkiye’nin ilk uçak mühendisi Necdet Eraslan olan Arsev Bey, Türkiye’de makine mühendisliği eğitimi aldıktan sonra 1959 yılında ABD’ye gitti. ABD’de yüksek lisans ve doktorasını yaptıktan sonra NASA’da yazılımcı olarak çalışmaya başladı.
Gelelim İsmail Akbay’a. Liseyi Haydarpaşa’da okuduktan sonra üniversite eğitimi için ABD’ye giden İsmail Bey, 1956’da Tennessee Üniversitesinden genç bir fizik mühendisi olarak mezun oldu. Okurken tanıştığı Dr. Wernger Von Braun, genç İsmail’i NASA’nın Marshall Uzay Merkezi’nde çalışmaya davet etti. Akbay, burada Saturn V roketinin F1 motorunu geliştiren ekibe dahil oldu. Bu arada Saturn V, Apollo görevlerinde kullanılan roketin ta kendisi oluyor.
Her iki ismin de hikâyesine Apollo 11’i anbean yaşarken anlatacağız. Şimdi kaldığımız yerden devam edelim...
Dünya’da soğuk, uzayda sıcak savaş ve Apollo Projesi:
25 Mayıs 1961’de dönemin ABD Başkanı John F. Kennedy, henüz 3 yıl önce kurulmuş olan devlete ait Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesine ya da İngilizce adının kısaltmasıyla NASA’ya bir görev verir: “1970 yılına kadar mürettebatlı bir sefer ile Ay’a ulaşmalı ve Dünya’ya dönmeliyiz.”
Bu görevin arkasında Sovyetler'in uzay çalışmalarında yaşanan gelişmeler büyük etki sahibidir. Uzaya giden insan yapımı ilk uydu Sputnik-1, Sovyetler tarafından 4 yıl önce fırlatılmıştır. Ayrıca Sovyetler, pek çok devlet sırrı gibi uzay çalışmalarını da gizli kapaklı yürütmekte, başarıya ulaştıkları projeleri dünyaya duyurmaktadır. Bu durum ABD’yi köşeye sıkıştırınca, etkili bir kütle çekim alanına sahip en yakın gök cismi için yarış başlar. ABD, Ay’a Sovyetler’den önce ulaşmak zorundadır.
1967’ye kadar teorik çalışmalar tamamlanır ve 1967’den itibaren NASA, projeyi sahada uygulamaya koyar. 13 gelişmiş testin ardından hâlâ tarihin en büyük ve en güçlü roketi olan Saturn V, ilk defa uzaya gönderilir. Bu roketin motorunu tasarlayan ekipte Türk mühendis İsmail Akbay da yer alır.
Apollo 1 görevi sırasında çıkan yangın sonucunda bütün astronotlar yaşamını yitirir:
Ağır bir ders alan NASA, Apollo 7 sistemini geliştirene kadar hiç bir insanlı Ay görevi yapmaz. Sonrasında Apollo 8, 9, 10 ve 11’de aşama aşama önce insansız, sonra insanlı görevler gerçekleştirilir. Örneğin birisinde Ay’a inecek modül uzaya gönderilir, diğerinde Ay yörüngesinde duracak modül. Her bir fırlatmada, 48 bin ton ağırlığında, 110 metre yüksekliğinde bir Saturn V roketi çöp olur.
Apollo 11'in görev planı en kısa hâliyle şöyledir:
Yapılması gereken şeyler aslında oldukça basittir. Ay uçuşunun ana hedefi, ilk insanı Ay’a ulaştırmaktır. Ek olarak, sinyallerin Dünya’ya iletilmesi için bir TV kamerası götürülecektir. Bunun haricinde Güneş rüzgarlarını ölçümlemek, Ay’daki yer titreşimlerini kontrol etmek, Ay yüzeyinden örnekler toplamak gibi basit görevler için ekipmanlar da yer alacaktır.
Tüm bunlar, yüzeye inecek Eagle isimli modül içinde iki astronot ile birlikte götürülecektir. Bir astronot ise bu sırada Columbia isimli modül ile Ay’ın görüngesinden görevin teknik detaylarını yürütecektir.
Uzun bir hazırlığın ardından göreve koyulan Apollo 11 ekibi:
Modüller birbirlerine bağlı şekilde Saturn V roketinin ucuna yerleştirilecek, roket modülleri uygun açı ve hızla atmosferden çıkartıp Ay’a doğru gönderecektir. Ay’a ulaşmak ise tam bir eziyettir. Astronotlar, 4 gün boyunca modüllerin içinde Ay’a doğru sürüklenecektir. Ay yörüngesine ulaşıldığında yere inecek modül ayrılacak ve astronotlar, yüzeye iniş yapacaktır.
Neil Armstrong ve Buzz Aldrin, kalabildikleri kadar Ay yüzeyinde kalacaklardır. Her şey tamamlandığında, Eagle modülüne dönüş yapacaklar ve yörüngede tekrar Columbia ile birleşip motorları ateşleyeceklerdir. Dönüş yolu da gidiş kadar tehlikeli 4 günlük süreden oluşacaktır.
16 Temmuz 1969… O zamanın teknolojisine rağmen 1,5 milyar insan, aynı anda bu canlı yayını takip ediyor veee 10, 9, 8, 7,...